Có một "Thành phố lăng mộ" tại làng An Bằng...

Ngôi mộ được xây dựng theo kiểu mới nhất ở làng An Bằng.

Kiến trúc... lăng mộ

Dọc theo bờ biển Thuận An chúng tôi về với làng An Bằng (Phú Vang, tỉnh Thừa Thiên Huế), một địa danh nổi tiếng với những lăng mộ. Mỗi ngôi mộ nơi đây được ví như những “lâu đài”, đi vào trong lăng mộ mà cảm giác như đang chới với giữa những tòa tháp nguy nga, với những bức tường chạm trổ đủ màu.

Việc xây thành phố lăng mộ là do vấn đề quan niệm của người dân. Xây mộ như để báo hiếu, mộ càng to càng lớn thì chữ hiếu càng cao nên phong trào “đua chữ hiếu” diễn ra rầm rộ. Có người phải bán đất để xây được một cái lăng mộ, cho dù nhà mình chưa xây. “Làm gì thì làm chứ có tiền là mọi người lại đua nhau xây lăng mộ. Có người khi xây xong chưa ưng ý đập đi, rồi lại gom góp thêm để xây được mộ với kiểu dáng đẹp hơn...”, ông Chinh, người dân tại đây, cho hay. Đa số người dân xây dựng được những ngôi mộ như vậy là nhờ con đi làm ăn ở nước ngoài gửi về để cho người thân xây lăng.

Nhìn xung quang những ngôi mộ cứ san sát nhau, cảm giác như mình đang lạc giữa mê cung. Các ngôi mộ “hoành tráng” đều được lát bằng những viên đá và chú trọng đến nghệ thuật điêu khắc trên đá.  Những ngôi mộ có kiến trúc cổ còn giữ được các đường nét của thời vua chúa, những đường nét hoa văn được uốn lượn truyền thống thể hiện trong cách pha màu.

Hiện nay, những ngôi mộ xây mới được coi trọng đến kiến trúc, nhiều ngôi mộ phải thực hiện trên các bản vẽ. “Tôi đang chuẩn bị xây lăng mộ cho ông cụ, nhưng đang chờ bản thiết kế. Chủ yếu xây dựng theo kiến trúc cổ, kể cả màu sắc lẫn phong cách thể hiện...” - ông Hiến, một người dân ở An Bằng, nói.

“Nhiều gia đình khi xây lăng mộ người ta chọn phương hướng, cách tân màu sắc, đường viền, đều mang vẻ cổ kính theo hình của các lăng mộ cổ ở nước ngoài, trong nước...”, anh Hiến cho biết thêm.

Mỗi ngày An Bằng thường có những đoàn ô tô của du khách trong nước và nước ngoài đến đây để thưởng thức những tác phẩm nghệ thuật. “Những đường nét rất tinh tế, nó mang một vẻ tự nhiên... Đó là những nét đẹp đầu tiên thu hút tôi tới đây...”, bà Help Charity, một du khách đến từ Anh, cho hay.

Kiến trúc ngôi mộ lát bằng đá.

Nơi người chết nuôi... người sống

Những tác phẩm điêu khắc chủ yếu do các tay thợ trong làng làm. Họ là những người khéo tay, làm việc rất chuyên nghiệp. Bởi thế không ít người phát tài vì nghề kinh doanh huyệt mộ.

Đa số gia đình xây những ngôi mộ hoành tráng là nhờ các khoản tiền của anh em ở nước ngoài. Có thôn 70% người sống ở nước ngoài, họ báo hiếu bằng cách xây những lăng mộ như thời vua chúa. Chính nhờ thế mà những thợ xây nơi đây chẳng bao giờ nghĩ đến việc bị… thất nghiệp.

“Làm thợ xây ở đây cũng thích, khi nào việc cũng luôn tay. Cứ xây cái này xong lại có cái mới để xây, đôi lúc không dám nhận nhiều vì sợ làm không nổi. Một ngôi mộ xây xong ít nhất cũng mất gần 8 tháng, có cái xây cả năm... ", anh Hùng, thợ xây tại đây chia sẻ. "Mấy cái đó xây 4 năm rồi giờ nhà chủ người ta thấy nhiều ngôi mộ có kiến trúc đẹp hơn, nên đã thảo đi để xây theo phiên bản mới”, anh chỉ tay về phía ngôi mộ đang bị tháo gỡ, nói thêm. 

Một cái cột lăng được xây dựng đôi lúc mất cả tháng trời chưa xong, nhất là ngôi mộ nào được lát bằng đá. Xây lăng mộ là những người đã trải nghề vài năm chứ lững chững vào thì khó mà làm được.

“Những thợ xây mộ tại đây không chỉ biết cách xây mà cần có sự khéo léo, kèm thêm một chút kinh nghiệm. Khi xây nhà, những chi tiết còn thô thì họ bỏ qua, nhưng xây huyệt mộ chỉ cần sơ suất người ta không ưng ý là mình phải làm lại ngay...”, anh Hùng cho biết thêm.

Những người thợ nề ở đây không chỉ giỏi nghề, mà còn cần phải nghiên cứu về kiểu cách xây, cần phải có sáng tạo để tìm ra các nét mới trong cách xây dựng, biết kết hợp các lăng mộ của thời vua chúa và những kiểu cách kiến trúc hiện đại. Sự kết hợp hài hòa sẽ làm cho những ngôi mộ trở nên rực rỡ. Chính vì thế người thợ xây vừa thiết kế vừa thể hiện tài năng mới ăn khách.

Bởi thế mà nhiều thợ nề ở đây sau một thời gian đã xuất ngoại. Họ được các mối ở nước ngoài mời sang. “Năm vừa rồi đứa con thứ 2 của tui nó được một người thuê sang Đài Loan để xây mộ cho họ và những công trình kiến trúc mộ thẩm mỹ...”, ông Hoàng, người dân tại đây, hứng khởi cho biết thêm. Mỗi thợ xây được mời sang nước ngoài lương bèo nhất một tháng cũng được 9.000.000 đồng.

Điều đặc biệt của các thợ nề xuất ngoại đó là giỏi về nghệ thuật điêu khắc đá, vẽ tranh, hoa văn và kỹ thuật gắn miếng vỡ từ loại chén bát có men. Sự khéo léo tinh tế của những thợ kép thể hiện trong tạo hình, đắp nổi, trau chuốt từng chi tiết nhỏ.

Có lẽ cũng chính kiến trúc đầy tinh tế và nghệ thuật ấy mà những thàng phố lăng mộ ở An Bằng rất được du khách nước ngoài quan tâm. Bởi thế không ít những thợ nề nơi đây đã có cuộc sống khá hơn nhờ thiết kế và xây dựng các huyệt mộ.